Hof van Gendt

De opdracht: transformeer de kerk tot woningen

Zoals meer kerken tegenwoordig liepen de bezoekersaantallen van de Martinuskerk in het centrum van Gendt al een paar jaar terug. De kerk verloor daardoor haar functie. De gemeente en de parochie waren vanaf 2008 op zoek naar een nieuwe bestemming voor de kerk en de bijbehorende begraafplaats. Al meer architecten hadden nagedacht over een nieuwe bestemming, maar de gemeente en parochie werden er nooit vrolijk van. Vaak betekende die plannen namelijk ook de sloop van de hele kerk.

Uiteindelijk heeft de gemeente Lingewaard ons gevraagd om samen met de parochie en Van den Bosch Vastgoed een plan te maken. Dat was niet zomaar: Johan Sluiter van de gemeente was op zoek naar een partij met visie. Hij wilde weten of wij een idee hadden wat er gebouwd zou moeten worden en hoe dat aangepakt kon worden. Hij wilde meer dan een stenenstapelaar en een partij waarop hij kon vertrouwen. Onze no-nonsense aanpak en de wederzijdse klik gaven daarnaast de doorslag om in gesprek te gaan.

Woningtekort in kleine dorpen

Veel dorpskernen lopen leeg en daarom wilde gemeente Lingewaard ook in de kleine dorpskern van Gendt gaan bouwen om woonruimte te realiseren. Dat is beter voor de leefbaarheid en daarom hebben we ook gezorgd dat er levensloopbestendige woningen in het plan kwamen. Zo kunnen ouderen zo lang mogelijk in eigen dorp blijven wonen.

In 2016 hebben wij met Buro Waalbrug een stedenbouwkundig plan bedacht. Wij hebben daarbij het hele gebied als uitgangspunt genomen, dus niet alleen de kerk. Vanaf het begin waren we het er over eens dat beeldbepalende delen van de kerk moesten blijven. Het voorfront met de kerktoren en het priesterkoor hebben we daarom ook in de plannen verweven. Daardoor is het een combinatie geworden van een transformatie met nieuwbouw en gebiedsontwikkeling.

Transformeren; wat behoud je?

Aan de voorkant van de oude kerk planden we een ontmoetingsruimte voor de parochie De Levensbron. De Mariakapel en kerktoren bleven behouden. Aan deze zijde maakten we ook de entree naar de appartementen. Aan de achterkant wilden we het priesterkoor behouden en daar 2 bijzondere woningen in maken. Die kregen uiteindelijk 4 verdiepingen, 6 als je de kelder en zolder meerekent.  In de (vlies)gevel van de priesterkoorwoningen hebben we de orgelpijpen qua vormgeving laten terugkomen. De nieuwbouw hebben we subtiel onderdeel gemaakt door kleurgebruik en de betonnen dakrand.

We stelden voor om het middenschip te slopen voor de nieuwbouw van 22 appartementen, verdeeld over 2 gebouwen. Het middenschip van de kerk zou dan dienst doen als gemeenschappelijke binnentuin. De balkons lieten we daar iets verspringen, om het minder streng te laten lijken. Op de plek van de voormalige begraafplaats, die al lang geleden was weggehaald, hebben we 12 levensloopbestendige patiowoningen gepland, omringd door groen. Omdat het gebied geen kerk en begraafplaats meer was en het een binnentuin zou krijgen, hebben we het plan 'Hof van Gendt’ gedoopt.

Voor het plan hebben we de subsidie ‘Steengoed’ gekregen van de provincie Gelderland en ook de gemeente heeft subsidie verstrekt. Het transformatieplan werd daarmee ook financieel haalbaar.

Omgevingscommunicatie Hof van Gendt

Zoals met elk ontwikkelproject is communicatie met omwonenden heel belangrijk. We hebben 2 bijeenkomsten gehad met omwonenden en hun wensen verwerkt in onze plannen. Zij kwamen bijvoorbeeld met zorgen over parkeergelegenheid. Zoveel extra woningen betekent natuurlijk ook meer auto’s. En dat in het centrum, waar er toch al meer auto’s komen. Dus daarom hebben we parkeerplaatsen op het eigen terrein opgenomen in het plan.

De uitdaging: slopen van een halve kerk

Het slopen moest voorzichtig gebeuren, omdat we het voorfront en het priesterkoor wilden behouden. En in de kerktoren nestelden vleermuizen. We kregen een ontheffing van de provincie, maar moesten wel wachten met slopen tot het voorjaar. Zo verstoorden we ze niet tijdens hun winterverblijfplaats. We hebben vleermuiskasten voor ze opgehangen aan het voorfront.

En toen we uiteindelijk met slopen aan de gang gingen, kwamen we oude funderingsresten tegen van de vooroorlogse kerk. De kerk is in de 2^e WO gebombardeerd en daarna op dezelfde plek herbouwd. Maar het bombardement had maar liefst 14 ongeëxplodeerde granaten achtergelaten! Daar moesten we de EOD voor inschakelen, en ondertussen duimen dat ze niet alsnog explodeerden en de kerktoren omver zouden blazen.

De kerktoren zelf was ook nog een uitdaging. Hij was behoorlijk scheef gezakt in het verleden. Om te voorkomen dat deze als gevolg van de sloopwerkzaamheden verder zou zakken, is de toren door ons onderheid met 8 buispalen. De klokkentoren op het priesterkoor hebben we verwijderd, gerestaureerd en weer teruggeplaatst.

Het resultaat: een groen hofje in het centrum

Het Hof van Gendt is een prachtig voorbeeld van een transformatie geworden. Met behoud van originele elementen en voor een deel ook van het oorspronkelijk gebruik. 

De slooplijnen van de kerk zijn nu nog steeds te zien. Sterker nog: we hebben ze extra geaccentueerd in de nieuwbouw. De ruimte in het voorfront, waar eerst het koor en het orgel stonden, is nu getransformeerd tot een ontmoetingsruimte voor de parochie. Verder is de Mariakapel gebleven in het voorfront. 

De 2 prachtige priesterkoorwoningen aan de achterkant hebben 4 woonlagen en 6 verdiepingen inclusief kelder en zolder. Eén van de woningen heeft een lift. In de andere woning zijn hiervoor de voorbereidingen getroffen zodat deze later geplaatst kan worden; 6 trappen is best veel.

Een glas-in-loodraam en een aantal originele ornamenten zijn gebleven om het karakter te behouden.

De binnentuin is groen, net als de parkachtige omgeving waarin de patiowoningen liggen. Het resultaat is bijzonder en mooi geworden. Het Hof van Gendt is met recht een integraal plan te noemen!

Lessons learned

Dit plan is van eerste idee tot en met oplevering in 5 jaar tijd gerealiseerd, wat voor een dergelijk bijzonder en complex plan, erg snel is. Dit komt door een goede samenwerking tussen parochie, gemeente Lingewaard, Hendriks/Van den Bosch en de provincie. Het eerste verkennende gesprek met de parochie was in 2016, de laatste woning werd opgeleverd in 2020.

Wij zijn erg trots op dit plan, de kwaliteit van het geheel en hoe dit tot stand is gekomen. Het is geen doorsnee plan, maar echt maatwerk. Het laat goed zien waar we toe in staat is, met oog en gevoel voor de omgeving en context van een locatie.

Ken je een pand dat getransformeerd kan worden? Laat het ons weten.

Johan Sluiter, wethouder bij gemeente Lingewaard over de samenwerking met Hendriks: "Stenen stapelen kan iedereen, het gaat om de visie"